ਫੈਕਟ ਸਮਾਚਾਰ ਸੇਵਾ
ਚਾਈਬਾਸਾ , ਮਾਰਚ 26
ਝਾਰਖੰਡ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਸਿੰਘਭੂਮ ਦੇ ਕੁਮਿਤਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਚੁੰਬਰੂ ਤਾਮਸੋਏ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਹੀ 100 ਗੁਣਾ 100 ਫੁੱਟ ਦਾ 20 ਫੁੱਟ ਡੂੰਘਾ ਤਲਾਅ ਪੁੱਟਿਆ। ਨਾ ਕਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮਦਦ ਮੰਗੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤੋਂ ਮਦਦ ਮੰਗੀ। ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਛੱਪੜ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੁੰਬਰੂ ਟੈਮਸੋਏ, 72, ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਸ ਤਾਲਾਬ ਨੂੰ ਖੋਦਣ ਅਤੇ ਫੈਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਮਰ ਦੇ ਕਹਿਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਪਾਣੀ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਹਰਿਆਲੀ ਫੈਲਾਉਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਜਜ਼ਬੇ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ।
ਜ਼ਿੱਦ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 45 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈ ਸੀ
ਚੁੰਬਰੂ ਟੈਮਸੋਏ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਅਤੇ ਜਨੂੰਨ ਦਾ ਇਹ ਸਫਰ ਕਰੀਬ 45 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ 1975 ਦਾ ਸਾਲ ਸੀ। ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸੋਕਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਕਤ ਅਨਾਜ ਦਾ ਸੰਕਟ ਆ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਲਈ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਇੱਕ ਠੇਕੇਦਾਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਰਾਏਬਰੇਲੀ ਲੈ ਗਿਆ। ਚੁੰਬਰੂ ਤਾਮਸੋਏ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹਿਰ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਪੁੱਟਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਠੇਕੇਦਾਰ ਵੱਲੋਂ ਪੂਰੇ ਦਿਨ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਦਿਹਾੜੀ ਮਾਮੂਲੀ ਸੀ। ਝਿੜਕਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇੱਥੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਚੁੰਬਰੂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਸ ਨੇ ਘਰ ਤੋਂ ਸੈਂਕੜੇ ਮੀਲ ਦੂਰ ਰਹਿ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਪੁੱਟਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਇਹ ਕੰਮ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਚੁੰਬਰੂ ਕਰੀਬ ਢਾਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪਿੰਡ ਪਰਤਿਆ।
ਛੱਪੜ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ
ਪਿੰਡ ਪਰਤਣ ‘ਤੇ, ਚੁੰਬਰੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ ਤਾਂ ਨੇੜਲੇ ਛੱਪੜ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਸਾਫ਼ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਗੱਲ ਚੁੰਬਰੂ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸੇ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਛੱਪੜ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਚਾਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਘੰਟੇ ਛੱਪੜ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਪੁੱਟਣ ਲਈ ਕੱਢਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਲੱਕੜਾਂ ਬਾਲ ਕੇ ਖੁਦਾਈ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਹੱਸ ਪਏ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੂਰਖ ਕਿਹਾ।
ਪਤਨੀ ਨੇ ਵੀ ਚੁੰਬਰੂ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਪਾਗਲਪਨ ਸਮਝਿਆ, ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ
ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਛੱਪੜ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਵੇਗੀ, ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਕੀ ਲੋਕਾਂ ਵਾਂਗ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁੰਬਰੂ ਦਾ ਪਾਗਲਪਣ ਸਮਝਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਚੁੰਬਰੂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਸੁਪਨਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਛੱਪੜ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਮਿਲ ਸਕੇ। ਇਕ ਦਿਨ ਅਜਿਹਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪਤਨੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪਾਗਲਪਣ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਵਸ ਗਿਆ। ਚੁੰਬਰੂ ਨੂੰ ਸੱਟ ਲੱਗੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਛੱਪੜ ਖੋਦਣ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ। ਆਖਰ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਛੱਪੜ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠਾ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਗਬਾਨੀ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ।
ਚੁੰਬਰੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਤਾਲਾਬ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਕੋਈ ਦਿਨ ਰੁਕਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਛੱਪੜ ਦਾ ਵਿਆਸ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇੰਚ-ਇੰਚ ਖੁਦਾਈ ਜਾਰੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ 100 ਫੁੱਟ ਗੁਣਾ 100 ਫੁੱਟ ਹੋ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਾਲ ਭਰ ਪਾਣੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਛੱਪੜ ਕਾਰਨ ਚੁੰਬਰੂ ਕਰੀਬ ਪੰਜ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਹ-ਸੱਠ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਬਾਗਬਾਨੀ ਵੀ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਅੰਬ, ਅਰਜੁਨ, ਨਿੰਮ ਅਤੇ ਸਾਲ ਦੇ ਰੁੱਖ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਛੱਪੜ ਦਾ ਪਾਣੀ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨਹਾਉਣ ਤੱਕ ਹਰ ਕੰਮ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੀ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਚੁੰਬਰੂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਟਮਾਟਰ, ਗੋਭੀ, ਹਰੀ ਮਿਰਚ, ਧਨੀਆ ਆਦਿ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਚੁੰਬਰੂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਛੱਪੜ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 200 x 200 ਫੁੱਟ ਦਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੰਕਟ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਇਸ ਦੇ ਪਸਾਰ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹੀ-ਥੋੜ੍ਹੀ ਖੁਦਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਿਚਾਲੇ ਹੀ ਬੀਮਾਰ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਠੀਕ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਉਹ ਫਿਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਜੁੱਟ ਗਿਆ। ਚੁੰਬਰੂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ‘ਚ ਤਾਕਤ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨਹੀਂ ਰੁਕੇਗੀ।
