ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਮੁੱਦਾ ਬਣ ਚੁਕਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਵੀ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵੱਧ ਰਹੀ ਆਬਾਦੀ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਵਾਹਨ ਚਲਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਉਹ ਹਵਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੋਵੇ, ਜਲ ਦਾ, ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਜਾਂ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ – ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਅਸਰ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉੱਤੇ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਹਵਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ
ਹਵਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਿੱਲੀ, ਮੁੰਬਈ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਅਤੇ ਬੈੰਗਲੌਰ ਵਿਚ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਪੱਧਰੀ ਇੰਨੀ ਉੱਚੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਲਰਜੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਬਿਜਲੀ ਘਰਾਂ, ਗੱਡੀਆਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਧੂੰਆ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਜਲਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ
ਨਦੀਆਂ, ਸਰੋਵਰ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਵੀ ਗੰਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਯਮੁਨਾ, ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਰਸਾਇਣ, ਘਰੇਲੂ ਮਲ-ਮੂਤਰਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੰਦਗੀ ਬੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਲਈ ਲਾਇਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜਲ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਹਤ ਲਈ ਹੀ ਹਾਨਿਕਾਰਕ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜਲ-ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ
ਜ਼ਰ੍ਹੇ ਅਤੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਵਰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਵੀ ਮਿੱਟੀ ਉੱਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਅਸਰ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਰਸਾਇਣ ਖਾਦ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਡੇ ਭੋਜਨ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਆਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ
ਬੜੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੱਡੀਆਂ ਦੇ ਹੌਰਨ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਰ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜਾਂ ਦਾ ਹਲਚਲ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਤੇ ਅਸਰ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਤਣਾਅ, ਬਹਿਰਾਪਨ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਹੱਲ ਅਤੇ ਸਮਾਧਾਨ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ, ਜਨਤਾ ਵਿਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ। SOLAR ਪਾਵਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਵੀਨ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੇ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਜਾ ਸਵਾਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਮਲ-ਮੂਤਰਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ
ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਇਹ ਕਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੋਕਣ ਲਈ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਸਿਰਫ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਉਪਰ ਹੀ ਇਹ ਭਾਰ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸਾਫ-ਸੁਥਰਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਾਡਾ ਮੂਲ ਹੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਸਾਡਾ ਮੂਲ ਫ਼ਰਜ਼ ਵੀ ਹੈ।
